دسته بندی | صنایع نفت و گاز |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 6745 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 222 |
1. مقدمه و معرفی شرکت 8
1.1 تاریخچه اکتشاف نفت در ایران 8
1.2 معاونت اکتشاف 8
1.2.1 اداره کل زمین شناسی : 8
1.2.2 اداره زمین شناسی سطح الارضی: 9
1.2.3 اداره زمین شناسی تحت الارضی: 9
1.2.4 اداره مطالعات و تحقیقات زمین شناسی و ژئوشیمی: 9
1.2.5 اداره نقشه برداری: 10
1.2.6 اداره ژئوفیزیک: 11
1.2.7 اداره مهندسی ساختمان: 12
1.2.8 اداره حفاری: 12
1.2.9 اداره مهندسی نفت: 12
2. زمین شناسی تحت الارضی 13
2.1 مقدمه ای بر زمین شناسی تحت الارضی 13
2.2 خلاصه ای از زمین شناسی نفت 13
2.3 روند بررسی یک میدان 14
2.4 ارزش اخذ اطلاعات زیر سطحی 14
2.5 نقشه ها و مقاطع 14
2.5.1 نقشه های سطح الارضی 14
2.5.2 نقشه های ژئوشیمیایی 15
2.5.3 نقشه های ژئوفیزیکی 15
2.5.4 نقشه های تحت الارضی 15
2.6 محیط های تحت الارضی 16
2.7 زمین شناسی تحت الارضی و عملیات زمین شناسی 16
2.8 پیش بینی های زمین شناسی 17
2.9 محاسبه حجم احتمالی هیدروکربور موجود 17
2.10 وظایف اصلی زمین شناس مستقر در سر چاه 17
2.11 ابزارهای مورد استفاده در عملیات سر چاهی 18
2.12 چینه شناسی دوران مزوزوئیک: 18
2.13 چینه شناسی تریاس 18
2.13.1 سازند کنگان: 18
2.13.2 سازند دشتک: 19
2.14 چینه شناسی ژوراسیک 20
2.14.1 سازند دولومیتی نیریز: 21
2.14.2 سازند سورمه: 22
2.14.3 سازند آنیدریتی هیث: 22
2.14.4 سازند عدایه: 23
2.14.5 سازند موس: 23
2.14.6 سازند عَلَن: 23
2.14.7 سازند سرگلو: 24
2.14.8 سازند آهکی نجمه: 24
2.14.9 سازند فهلیان: 24
2.14.10 سازند گدوان: 25
2.14.11 سازند داریان: 25
2.14.12 سازند کژدمی: 25
2.14.13 سازند سروک: 26
2.14.14 سازند سورگاه: 26
2.14.15 سازند آهکی ایلام: 26
2.14.16 سازند شیلی گورپی: 27
2.14.17 سازند آهکی تاربور: 27
2.14. سازند آواری امیران 18: 28
2.15 چینه شناسی دوران سنوزوییک: 29
2.15.1 سازند پابده: 29
2.15.2 سازند جهرم: 29
2.15.3 سازند آسماری: 29
2.15.4 سازند گچساران: 30
2.15.5 سازند میشان: 30
2.15.6 سازند آغاجاری: 30
2.15.7 سازند بختیاری: 31
3. زمین شناسی ساختمانی زاگرس 32
3.1 موقعیت جغرافیایی میدانها 32
3.2 تقسیم بندی حوزه نفتی جنوی ایران 32
3.3 نفتگیر ها 38
3.3.1 انواع نفتگیرها 40
3.3.2 نفتگیرهای ساختمانی (Structural Traps) 41
3.3.3 دیاپیرها (Diapirs) 42
3.3.4 نفتگیرهای چینهای (Stratigraphic Traps) 43
4. طراحی و عملیات لرزه نگاری 44
4.1 عملیات لرزه نگاری 44
4.1.1 آغاز عملیات لرزه نگاری 44
4.1.2 نحوه انجام شوت(چند کاناله) 44
4.1.3 مراحل انجام عملیات لرزه نگاری 45
4.1.4 گروههای درگیر در عملیات لرزه نگاری 46
4.1.5 نحوه انجام یک شوت 50
4.1.6 مراحل کنترل کیفیت 52
4.1.7 HSE 53
4.2 طراحی عملیات لرزه نگاری 53
4.2.1 امواج لرزه ای 53
4.2.2 انواع امواج لرزه ای 54
4.2.3 منابع ایجاد موج 54
4.2.4 گیرنده های لرزه نگاری 57
4.2.5 لرزه نگاری دو و سه بعدی 57
4.2.6 ضریب بازتاب (Reflection Coefficient) 58
4.2.7 پدیده شبح (ghost) 58
4.2.8 چندگانه ها (Multiples) 58
4.2.9 پراش یا تفرق(Diffraction) 59
4.2.10 نقطه عمقی مشترک (Common Mid Point) 59
4.2.11 مهاجرت داده ها (migration) 59
4.2.12 برخی تعاریف پایه 60
5. ژئوشیمی الی و کاربرد ان در اکتشاف 61
5.1 مقدمه: 61
5.2 سنگ منشأ 62
5.3 تولید و حفظ مواد آلی: 63
5.4 شرایط لازم برای تشکیل نفت: 65
5.5 محیط های مناسب: 65
5.6 تبدیل کربوهیدرات به هیدروکربن: 66
5.6.1 نقش رس: 66
5.7 مرحله دیاژنز (Diagenesis): 66
5.8 مرحله کاتاژنز(Katagenesis): 67
5.9 مرحله متاژنز (Metagenesis): 67
5.10 تولید هیدروکربن از سنگ منشأ با افزایش عمق تدفین: 68
5.11 کروژن (kerogen): 69
5.12 انواع کروژن ها (kerogen types): 70
5.12.1 نوع I 70
5.12.2 نوع II 70
5.12.3 نوع III 71
5.12.4 نوع IV 71
6. چینه شناسی زاگرس 72
6.1 بررسی حوضه زاگرس 72
6.2 پی سنگ حوضه زاگرس (Basement of Zagros Basin ) 73
6.3 سازندهای رسوبی حوضه زاگرس 73
6.3.1 سازندهای دوران اول- کامبرین 74
6.3.2 سازندهای دوران دوم- مزوزوئیک 77
6.3.3 سازند های دوران سوم- سنوزوییک 83
7. اصول و مبانی حفاری 87
7.1 حفاری یک چاه 87
7.2 انتخاب دکل حفاری 87
7.3 انواع دکل های حفاری 87
7.4 سیستم های دکل حفاری 88
7.4.1 سیستم گردش گل (circulating system) 88
7.4.2 سیستم چرخش مته (rotating system) 89
7.4.3 سیستم بالابر (hoisting system) 91
7.4.4 سیستم کنترل (controlling system) 91
7.4.5 سیستم نظارت (monitoring system) 91
7.4.6 سیستم تولید و انتقال توان 92
7.5 پیشرفت های حفاری دورانی 92
7.6 مشکلات حفاری 92
7.7 لوله جداری (casing): 93
7.7.1 علل استفاده از لوله جداری: 94
7.7.2 اندازه مختلف لوله جداری به ترتیب از بالای چاه تا پایین: 94
7.8 لوله آستری : 94
7.9 عوامل موثر بر سرعت حفاری (ROP): 95
8. ثقل سنجی و مغناطیس سنجی 97
8.1 ثقل سنجی 97
8.1.1 مقدمه 97
8.1.2 تئوری 98
8.1.3 واحدهای اندازه گیری میدان جاذبه 99
8.1.4 اندازه گیری میدان گرانی 99
8.1.5 گراویمتر ها 100
8.1.6 برداشت های گرانی 101
8.1.7 تصحیح رانه دستگاه: 102
8.1.8 تصحیح اثر جزر و مدی 103
8.1.9 تصحیحات مربوط به زمین که شامل موارد زیر است: 103
8.1.10 تصحیح هوای آزاد 103
8.1.11 تصحیح بوگه 104
8.1.12 تصحیح زمینگان 104
8.1.13 تصحیح عرض جغرافیایی 105
8.2 مغناطیس سنجی 107
8.2.1 مقدمه : 107
8.2.2 مغناطیس سنجی(مگنتومتری) 107
8.2.3 تئوری 109
8.2.4 مغناطیس زمین : 111
8.2.5 اندازه گیری های مغناطیسی زمین : 113
8.2.6 دستگاه های صحرایی برای مغناطیس سنجی 113
8.2.7 مزایا 114
8.2.8 معایب 114
8.2.9 روش های برداشت مغناطیسی 116
8.2.10 تصحیحات مغناطیس سنجی : 117
8.2.11 تخمین عمق آنومالی به روش نیم شیب پیترز 118
9. تعبیر و تفسیر اطلاعات لرزه نگاری 120
9.1 پردازش اطلاعات لرزه ای 120
9.1.1 مراحل پردازش اطلاعات لرزه نگاری 120
9.2 تفسیر اطلاعات لرزه نگاری 125
9.2.1 تفسیر داده های لرزه نگاری 125
9.2.2 اهداف تفسیر 126
9.2.3 مراحل تفسیر 126
10.خواس سنگ و سیالات مخزن 128
10.1 خواص سنگ 128
11.زمین شناسی سر چاهی 135
11.1 سنگ شناسی کربناته 135
11.1.1 مقدمه: 135
11.1.2 شناسایی سنگهای کربناته : 136
11.1.3 تفکیک کلسیت و دولومیت : 137
11.1.4 اجزای تشکیل دهنده سنگهای کربناته : 139
11.1.5 طبقه بندی سنگهای کربناته: 140
11.1.6 تخلخل در سنگهای کربناته : 143
11.2 سنگشناسی تخریبی 144
11.2.1 مقدمه : 144
11.2.2 انواع مهم سنگ مخزن: 145
11.2.3 طبقه بندی سنگهای رسوبی تخریبی: The Classification of Clastic Sedimentary Rocks 146
12. چاه ازمایی 151
12.1 مقدمه: 151
12.2 ضرورت چاهآزمایی: 151
12.3 واژگان تخصصی : 153
12.4 انواع تستهای رایج 155
12.5 تشریح کیفی بعضی از تستها 156
12.5.1 تست build up 156
12.5.2 drawdown test 156
12.5.3 DST 157
13.ارزیابی مخازن 158
13.1 مقدماتی 158
13.1.1 سنگ های مخازن 158
13.1.2 مخزن، میدان و حوضه 158
13.1.3 خواص سنگ مخزن 158
13.1.4 خواص سیالات مخزن 159
13.1.5 مراحل آزمایش نمونه 160
13.1.6 آزمایش های PVT 160
13.1.7 ارزیابی مخزن 161
13.2 ارزیابی مخازن پیشرفته 161
13.2.1 پی جویی مخازن، ارزیابی ریسک و مسایل اقتصادی 161
13.2.2 محاسبات مخزن 162
13.2.3 Central limit theorem 162
13.2.4 توزیع های 10P و 90P 162
13.2.5 محاسبات ریسک و عدم اطمینان (risk and uncertinity) 163
13.2.6 دو مورد از پر کاربردترین روش های ارزیابی ریسک 164
14.چاه پیمایی 165
14.1 مقدمه 165
14.2 نیاز صنعت نفت برای مشخص کردن مخازن هیدروکربن دار: 166
14.3 نمودارگیری در چاههای بدون لوله جداری(باز): 167
14.4 تفسیر نمودارهای چاه پیمایی: 168
14.5 نمودارهای چاه پیمایی: 170
14.6 نمودارهای تخلخل: 172
14.7 واژگان: 172
14.8 چاه نگاری 175
14.8.1 نگار(logg): 175
14.9 کاربرد چاه نگاری واهمیت آن دراکتشاف ومطالعه مخازن نفت و گاز 175
14.10 انواع نگارها: 177
14.10.1 نگارهای اندازهگیری مقاومت ویژه الکتریکی 177
14.10.2 نگار پتانسیل خود زا (SP): 182
15.رشته حفاری و BHA 184
16.خواص سیالات حفاری و سیمانکاری 197
16.1 سیالات حفاری 197
16.1.1 تاریخچه 197
16.1.2 وظایف گل حفاری 200
16.1.3 افزودنی های سیال حفاری 205
16.2 سیمان کاری 212
16.2.1 مقدمه 212
17.مدلسازی هیروکربوری 215
17.1 مدل سازی مخزن 215
17.2 نقش مدل سازی مخزن 215
17.3 ●Geosciences (علم زمین شناسی) 218
17.4 ● Seismic Data (داده های لرزه ای): 218
17.5 آمار و تخمین 219
17.6 ● Engineering (مهندسی) 220
17.7 جمع بندی دادهها برای یک مدل جامع(Integration) 221
تاریخچه اکتشاف در ایران با واگذاری امتیازات در اواخر دوره قاجاریه همراه است. اما اقدامات عملی اکتشاف نفت از سال 1280 با عقد قراداد" دارسی" آغاز و در خرداد ماه سال 1287 با اکتشاف میدان نفتی مسجد سلیمان وارد مرحله عملی گردید. از آن زمان تا پیروزی انقلاب اسلامی و همچنین پس از پیروزی انقلاب بعد از طی دوره های رکود که به علت های مختلف از جمله وقوع جنگ پیش آمده بود، اکتشاف نفت و گاز بی وقفه ادامه داشته و به ویژه در سالهای اخیر میادین نفت و گاز بسیار عظیمی توسط تلاشگران سخت کوش صنعت اکتشاف ، در پهندشت میهن اسلامی کشف گردیده است. مدیریت اکتشاف فعالیت های خود را در قالب 4 حوزه معاونت و واحدهای ستادی انجام می دهد و به یاری خداوند متعال و در سایـه فعالیت ها و کوشـش های مداوم کارشـناسان و کارکنان مجـرب خود توانسته است رکوردهای جدیدی را در عرصـه اکتشاف نفـت و گازبرجای بگـذارد.
معاونت اکتشاف از اداره های زمین شناسی، ژئوفیزیک، مطالعات و تحقیقات زمین شناسی و ژئوشیمی و نقشه برداری تشکیل شده است.
مطالعات زمین شناسی بعنوان گام اول اکتشاف نفت بشمار آمده و همواره در پروژه های اکتشافی از جایگاه ویژه ای بر خوردار می باشد. از بدو اکتشاف نفت در ایران مطالعات زمین شناسی گسترده ای در مناطق و حوضه های رسوبی سراسر ایران انجام گرفته که نتیجه این تحقیقات به صورت گزارش های زمین شناسی، گزارش های فنی و همـچنین گزارش هـای تکمیـلی و توصیـفی در آرشیـو مدیریت اکتشـاف نگهـداری می شود.
اداره کل زمین شناسی از دو اداره زمین شناسی سطح الارضی و تحت الارضی تشکیل یافته است.
از مهمترین فعالیتهای این اداره میتوان به برداشت مقاطع چینه شناسی، معرفی واحد های سنگ چینه ای و زیست چینه ای، چینه نگاری سکانسی و مطالعات رسوب شناسی به منظور شناخت سنگ منشاء، سنگ مخزن و پوشش سنگ و نحوه گسترش آنها اشاره نمود که در بخش چینه شناسی و رسوب شناسی انجام می شود. مطالعه عکس های هوایی و تصاویر ماهواره ای و مطالعات و عملیات صحرایی بمنظور شناخت ساختارهای زمین شناسی مانند تاقدیس ها و انواع نفتگیرهای ساختمانی، تهیه نقشه های زمین شناسی و تهیه نقشه منحنی میزان زیر سطحی U.G.C.map به منظور تعیین حجم مخزن در بخش زمین شناسی ساختمانی انجام می شود.
این اداره بخش دیگری از اداره زمین شناسی می باشد. از عمده ترین فعالیتهای زمین شناسان، در بخش زمین شناسی تحت الارضی میتوان به مواردی مانند: بررسی تاقدیس ها از لحاظ نقاط مثبت و منفی به لحاظ قابلیت کشف نفت وگاز واولویت دادن به اینگونه ساختمانها جهت حفاری، تعیین محل چاه بر روی نقشه و زمین جهت انجام عملیات حفاری، تهیه گزارش پیش بینی و گزارش تکمیلی برای چاه های اکتشافی و توصیفی، کنترل و نظارت بر چاه های در حال حفاری شامل تعیین نقاط نصب لوله های جداری، تعیین نقاط مناسب جهت برداشت مغزه ها و پیشنهاد انجام آزمایشات ساق مته و بهره برداری بعد از نمودارگیری در چاه ها اشاره نمود.
پژوهش های زمین شناسی در این اداره در بخش های دیرینه شناسی، و ژئوشیمی انجام می پذیرد. از فعالیت های بخش دیرینه شناسی میتوان به تعیین سن لایه های رسوبی، تعریف بایوزون فسیلی، تعیین ارتباط زمانی لایه های رسوبی در چاه ها و مقاطع سطح الارضی و بررسی سنگ شناسی لایه های رسوبی، تعیین تخلخل کلی اشاره نمود. پژوهش ژئوشیمیایی به منظور بررسی توانمندی، قابلیت و میزان بلوغ سنگ منشاء و الگوهای شناخت حوضه ها و مسیر مهاجرت و تجمع احتمالی مواد هیدروکربوری انجام می شود. بررسی ها ژئوشیمیایی اصولاً همراه با مطالعات زمین شناسی به عنوان اولین گام در بررسی ها و مطالعات هیدروکربوری محسوب می گردد.
اداره نقشه برداری مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران به عنوان یکی از قدیمی ترین مراکز مدیریت اطلاعات مکانی نه تنها در صنعت نفت بلکه در کشور محسوب می گردد. این اداره به عنوان محور اصلی فعالیتهای مرتبط با علوم مهندسی ژئوماتیک (سیتم های اطلاعات مکانی (GIS) و سنجش از دور) در صنعت نفت مطح بوده و امر سیاستگذاری، مدیریت و راهبری مجموعه فعالیتهای مهندسی نقشه برداری در وزارت نفت را بر عهده دارد، تا ضمن اعمال دستورالعمل ها و استانداردهای لازم در این زمینه، از موازی کاری و انجام غیر تخصصی و خارج از ضوابط فنی پروژه های نقشه برداری، جلوگیری به عمل آید. وظائف این اداره در سطح وزارت نفت به شرح ذیل می باشد:
خلاصه مسئولیتها و توانائی های اداره نقشه برداری مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران، به شرح ذیل می باشد:
بصورت کلی میتوان گفت وظیفه اصلی این اداره تعیین شکل و مشخصات ساختار های زمین شناسی زیر سطحی در خشکی و دریا با استفاده از روش های مختلف ژئوفیزیک اکتشافی است. کاوش های ژئوفیزیک شامل دو گروه غیر لرزه ای nonseismic و لرزه ای seismic میباشد که در خشکی و دریا انجام میشود. در گروه غیر لرزه ای از روش های مغناطیس سنجی هوایی، گرانی سنجی (gravimetry) ، مغناطیس سنجی (magnetometry) و ژئوالکتریک (geoelectric) ، مگنتوتلوریک (MT) و روش EMAP برای اکتشافات اولیه استفاده میشود. گروه لرزهای برای انجام اکتشاف تفصیلی دقیق یا توسعه میادین هیدروکربوری، روش لرزه نگاری انعکاسی را بصورت دوبعدی و سه بعدی به کار میبرد.روش لرزه نگاری به دلیل دقت بالا، بسیار پیچیده بوده و آماده سازی داده های حاصل از آن نیازمند طی فرایند پردازشی خاص و تعبیر و تفسیر داده ها میباشد که خود بخش های عمده ای از فعالیت های ژئوفیزیکی را تشکیل میدهد.
لازم به ذکر است که انجام عملیات یاد شده تماماَ توسط پیمانکار انجام میگیرد و کارشناسان این اداره وظیفه معرفی مناطق جهت انجام عملیات، طراحی عملیات، انتخاب بهترین پیمانکار، نظارت بر عملیات ژئوفیزیکی، نظارت بر پردازش اطلاعات و در نهایت تعبیر و تفسیر اطلاعات آماده شده را انجام می دهد.
معاونت فنی: معاونت فنی از بخش های مهم مدیریت اکتشاف است که شامل اداره های نظارت بر خدمات فنی ساختمان، اداره حفاری و مهندسی نفت میباشد.
این اداره وظیفۀ طراحی و ساخت جاده، محل چاهها، محل پمپ سایتها و محلهای آب گیری جهت آماده نمودن محل حفاری را در چرخه اکتشاف، به عهده دارد.
این اداره وظیفۀ حفاری چاه های عمیق و پر فشار و ناشناختۀ اکتشافی را بر عهده داشته و به جهت نیاز به توجه دقیق و برنامه ریزی و نظارت صحیح بر حفاری چاه ها، یکی از سنگین ترین وظایف را بر عهده دارد. تقریباً بیشترین بودجۀ مدیریت اکتشاف در بخش حفاری هزینه می گردد.
این اداره مسئولیت برنامه ریزی چاه ها از لحاظ نمودارگیری، آزمایش چاه ها و ارزیابی مخازن اکتشافی را به عهده دارد. مسئولیت هدایت و هماهنگی امور مهندسی با سه زیر مجموعه پتروفیزیک و مهندسی منابع زیر زمینی نفت و گاز، اداره آزمایش و تکمیل چاه ها انجام وظیفه می نماید.
در این دوره در طی یک ماه کلاسهای آموزشی در محل مدیریت اکتشاف برگزار شد.
در این نوشتار گزارش کلاسها آمده است.
خاورمیانه نفت خیز ترین مکان دنیا می باشد و به تنهایی بیش از 35 درصد نفت دنیا را تامین می نماید. ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای خاورمیانه مرکز توجه بسیاری از محققان و سرمایه گذاران بوده است. طبق مطالعات زمین شناسی صورت گرفته کشور ایران براساس حوضه های رسوبی و حضور سیستم نفتی به 13 منطقه تقسیم شده است که مهمترین آن ها حوضه زاگرس و کم پتانسیل ترین منطقه آن مناطق جنوب شرقی (خاش و...) می باشد. تا کنون فعالیت های اکتشافی موفق زیادی در مناطق زاگرس و کپه داغ صورت گرفته است اما فعالیت های انجام شده در مناطق دریای خزر و دشت مغان چندان موفق نبوده است- البته در مناطق جنوب شرقی ایران فعالیت های اکتشافی در حال انجام است.
یک سیستم هیدروکربوری از اجزای مختلفی تشکیل شده است که عبارتند از:
سنگ های تشکیل دهنده سیستم های هیدروکربوری را به دو دسته مخزنی و غیر مخزنی تقسیم می کنند. سنگ های مخزنی عمدتا سنگ های رسوبی (کربناته و ماسه سنگی) و دارای تخلخل خوبی هستند و سنگ های غیر مخزنی را نیز عمدتا شیل ها و نمک ها تشکیل می دهند که به ترتیب سنگ مادر (یا پوش سنگ) و پوش سنگ سیستم های هیدروکربوری را می سازند.
تمامی این سنگ ها بر اثر رسوب گذاری در محیط های مختلف (رودخانه ای، دریاچه ای، دریایی، دلتاها و...) ایجاد شده و تحت دما و فشار طبقات فوقانی سخت می شوند. در مرحله بعد ماسرال های موجود در این سنگ ها به کروژن و سپس به نفت تبدیل شده و به دلیل سبکی از طریق شکاف ها به بالا (یا اطراف) حرکت می کنند و در نهایت در داخل یک تله نفتی به دام می افتند و منابع نفت و گاز را می سازند.